CEZA SORUMLULUĞUNU KALDIRAN VEYA AZALTAN NEDENLER

Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler Türk Ceza Kanunu’nun ikinci bölümde 24 ve devam maddelerinde tek tek sayılmıştır. Ceza sorumluluğun kaldırılması, şartların oluşması halinde bir suç meydana gelse dahi failin ceza almayacağı, azaltılması ise mahkemece verilecek cezada indirim yapılması anlamına gelmektedir.

• Kanunun Hükmü ve Amirin Emri: Kanunu uygulayan kişilere ceza verilemez. Aynı şekilde, yetkili merciin emrini uygulayan kolluk görevlilerine ceza verilemez. Ancak, suç oluşturulacak emirlerin uygulanması yasaktır. Bu halde, hem emri uygulayan hem de emri veren cezalandırılma ile karşı karşıya kalır.

  
  

• Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali: Halk diliyle bilinen ismiyle nefsi müdafaa, kişini kendisi veya yakının canı veya malvarlığına yapılan veya yapılması kesin olan saldırıya karşı durdurma amaçlı yapılan her türlü davranıştır. Sanığın davranışı orantılı ise bu durumda hakkında ceza verilemez.

  
  

• Hakkın Kullanılması ve İlgilinin Rızası: Hakkını kullanan kişinin ceza sorumluluğu ortadan kalkar. Ayrıca, şahısların kendi haklarına ilişkin başkasının müdahalesine izni varsa bu kişilerin sorumluluğu ortadan kalkar.

  
  

• Sınırın Aşılması: Yukarıda sayılan ceza sorumluluğunu kaldıran hallerde failin yanlışlıkla çizgiyi aşması halinde cezasında indirim uygulanır.

  
  

• Cebir ve Şiddet, Korkutma ve Tehdit: Bir kişi kendisine uygulanan ve kurtulamayacağı bir zorlama veya tehdit sonucunda işlediği suçtan dolayı ceza almaz. Bu durumda kişiyi suç işlemeye zorlayan kişi cezalandırılır.

  
  

• Haksız Tahrik: Haksız eylemin meydana getirdiği öfke ve üzüntünün etkisiyle suç işlenmesi halidir. Haksız tahrik ile suç işleyen kişilere verilen cezalarda ¾ oranında indirim uygulanır. Uygulamada en çok rastlanan konulardan olan haksız tahrik, genelde hakaret sonucunda saldırı fiilinin oluşması ile meydana gelmektedir. Haksız tahrik hakkında detaylı bilgi almak için Eskişehir hukuk büroları ile iletişime geçebilirsiniz.

  
  

• Hata: Eylemin meydana gelmesi sırasında suçun maddi unsurlarını bilmeyen kimselere ceza verilemez. Hırsız zannedilerek aile bireyinin vurulması, cinsel istismar suçunda mağdurun yaşında yanılma hata durumlarına örnek olarak verilebilir. Belirtmek gerekir ki, kasten işlenen suçlarda hata hükümleri uygulanmaz.

  
  

• Yaş Küçüklüğü: Suçun faili 12 yaşından küçükse hakkında ceza verilemez. Sanık 12-15 yaş arasında ise eğer eyleminin anlam ve sonuçlarını kavrayamıyorsa hakkında ceza tayinine yer olmaz, kavrayabiliyorsa verilecek cezada yarı oranında indirim uygulanır. Suça sürüklenen çocuk 15 yaşından büyükse mahkeme tarafından verilecek cezada 1/3 oranında indirim uygulanır. Yaş küçüklüğü durumunda şartların oluşması halinde mahkeme tarafından çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine de karar verilebilir.

  
  

• Akıl Hastalığı: İşlemiş olduğu eylemin anlam ve sonuçlarını algılayamayan kişilere ceza verilemez sadece güvenlik tedbirine karar verilir.

  
  

• Sağır ve Dilsizlik: Yaş küçüklüğü nedeniyle uygulanan hükümler 21 yaşına kadar olan sağır ve dilsizler için de benzer oranlarla uygulanır.

  
  

• Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma: Burada önemli olan iradedir. Kişinin kendi iradesiyle alınan alkol ve uyuşturucu maddeler cezai sorumluluğu ortadan kaldırmaz. İradesi dışında bu maddelerin etkisinde kalan kişilerden suçun anlam ve sonuçlarını algılayamayanlarına ceza verilemez.

  
  

Ceza sorumluluğunu kaldıran ve azaltan durumlar ceza yargılaması bakımından son derece önem arz etmektedir. Bu nedenle, yargılama öncesinde bir ceza avukatı ile görüşmek faydalı olacaktır.